In gesprek met Jump Movement-directeur Ineke Hurkmans

Als kind sprong Ineke graag over hekjes: hop, de buitenwereld in! Ze vertrouwde op haar eigen morele meetlat, wat haar soms voor moeilijke keuzes stelde. Zoals toen ze besloot om vegetariër te worden terwijl haar ouders een varkenshouderij bestierden. Of toen ze later als consultant merkte dat haar inspanningen niet altijd tot de beoogde cultuurveranderingen leidden.

Omdat bezigheidstherapie voor logge organisaties geen ambitie van haar was, ontwikkelde ze een duurzame methodiek: Jump Movement. Daarmee inspireert ze organisaties, maar ook in allerlei sociale contexten zoals statushouders via haar project IamNL, om hun zelforganiserend vermogen aan te boren. Niet door dingen voor te kauwen, maar door ruimte en vertrouwen te creëren waarin mensen zelf hun antwoorden kunnen vinden. Want ja, volgens Ineke zit iedereen op een kist met goud, maar is er bijna niemand die het doorheeft.

In dit artikel zet ik de schijnwerpers op enkele prikkelende quotes uit ons interview. Ook lees je alles over IamNL en over de grondbeginselen van Jump Movement!

Wat was de aanleiding voor Jump Movement?

‘Als consultant hield ik mezelf altijd langs een duurzaamheidsmeetlat. Heeft mijn werk een langdurig effect? Ik raakte daar steeds minder van overtuigd. Na de zoveelste heisessie belde ik een managementteam op om te vragen hoe het met de actieplannen ging, maar dan zei zo’n manager: ‘Het was hartstikke leuk en leerzaam, maar we zitten in de waan van de dag en komen er niet aan toe.’ En toen een team een tijdje later vertelde dat ze een werkgroepvergadering hadden uitgesteld totdat ik terugkwam van vakantie, besefte ik dat ik alleen maar afhankelijkheid aan het kweken was. Die twee momenten waren het startschot voor Jump Movement: er móest een betere manier zijn om mensen te bekrachtigen. Want dat had ik in al die jaren als consultant wel geleerd. Iedereen heeft zijn eigen antwoord, als ik mijn mond maar houd. Ondanks alle bezwaren van consultantcollega’s ben ik gaan werken aan mijn methode. En vier maanden na de eerste testgroep van duizend mensen lanceerde ik Jump Movement.’

 

Wat is de filosofie achter Jump Movement?

‘Jump Movement is een laagdrempelige gespreksmethode die mensen in beweging zet om hun eigen, of hun collectieve, ambities waar te maken. De filosofie erachter gaat over een paar natuurlijke wetmatigheden. Zoals het uitstellen van je oordeel. Als je bijvoorbeeld denkt dat het buiten een hekje onveilig is, durf je er niet overheen te stappen. Maar als je even niks denkt over dat hekje, dan ontstaat er ruimte om te bewegen en te ontdekken. Een andere wetmatigheid heeft met aandacht te maken, iets waar wij als mens het allermeest naar verlangen. Maar wanneer we geen aandacht krijgen, voelen we ons onveilig en gaan we het zelf ook niet meer geven. Dat geldt niet alleen bij je beppende buurvrouw Nellie, maar ook bij je werkrelaties. Er is dus balans en gelijkwaardigheid nodig. Verder zijn er drie basisposities: iets doen, niet doen en niets doen. ‘Iets doen’, dat doen we de hele dag door. We denken voortdurend aan en voor andere mensen: welke stappen ze zouden moeten zetten, bijvoorbeeld. Dat is geen duurzame bekrachtiging van die ander, want die weet op den duur niet meer hoe hij het zelf moet doen. ‘Niets doen’ staat helemaal aan de andere kant, dat is heel laissez faire denken dat het jouw tijd wel zal duren. Dat is ook niet prettig, want dan zit je niet aan het stuur en laat je alles maar waaien. ‘Niet doen’ zit daar precies tussenin. Dan ben je verbonden met wat er op dat moment is en hoef je alleen maar te denken: ‘Oké, ik ben benieuwd. Wat nu?!’.’

Hoe ziet dat er concreet uit?

‘Tijdens onze sessie hebben we een timer. Er staan zeven vragen in de methode en als gesprekspartners bepaal je zelf hoeveel ruimte iedereen krijgt voor de antwoorden. Er is geen coach die het proces begeleidt, het draaiboekje van Jump Movement is de coach. Die gelijkwaardigheid en het vertrouwen zijn key. Want als je je onveilig voelt, zet je je schrap. Maar als je ontspannen bent, omdat er naar je geluisterd wordt, ontspan je als vanzelf. Je voelt je sterker om stappen te zetten en denkt: ‘Leuk! Wat kan ik nog meer doen en onderzoeken?’. Dat geldt ook voor de positie van het ‘niet doen’, die wij ambiëren. Vaak denken managers dat ik een gegarandeerd resultaat kom leveren. Maar dat doe ik niet.  Ik kan wel garanderen dat ik niet bang ben voor een proces waarin iedereen zegt: ‘Oh, help, ik heb geen idee!’. En dat ik dan zeg: ‘Vet! Wat gaan we doen?’. Het gaat erom dat de antwoorden uit de groep zelf komen. Dat er ruimte is om het samen niet te weten en het samen te ontdekken. Zodat ze uiteindelijk zélf hun keuzes maken, los van een coach die hen in een bepaalde richting duwt.’

Een avontuur in de rimboe durf ik prima aan. Dat je van tevoren niet weet of je het gebaande pad blijft volgen, een zijweggetje uitprobeert, op je schreden terugkeert of de hele onderneming afblaast. Want wanneer je mensen zelf hun antwoorden laat vinden, haal je hun kracht naar boven.

Managers zijn daar niet altijd direct van overtuigd. Hoe zo’n eerste gesprek er vaak uitziet? Nou, zo!

Baas: ‘Ze komen hier niet in beweging.’

Ineke: ‘Ooh, vertel eens!’

Baas: ‘We hebben nieuwe plannen, visies en strategieën, maar niemand doet wat.’

Ineke: ‘Nou, ik zag ze net behoorlijk in beweging, hoor. Kijk, daar loopt er weer eentje naar de kopieerautomaat.’

Baas: ‘…’

Ineke: ‘Ik maak natuurlijk een grapje, maar wat jij bedoelt is dat je medewerkers niet precies doen wat jij zegt.’

Baas: ‘Ja, maar dat zou toch logisch moeten zijn? Dat ze doen wat ik zeg?’

Ineke: ‘Nou, dat weet ik niet. Zou jij zomaar doen wat ik zeg omdat ik het zeg?’

Baas: ‘Nee.’

Ineke: ‘Waarom zouden je medewerkers dat dan wel moeten doen?’

Baas: ‘Omdat ik ze betaal?’

Ineke: ‘Ja, zo lust ik er nog wel een paar. Kijk, als je als leidinggevende autoritair te werk gaat, brokkelt de motivatie onder je personeel keihard af. Niemand voelt meer ruimte, niemand voelt meer vertrouwen. Zo’n afstandsbediening werkt echt alleen op apparaten. Niet op mensen.’

Baas: ‘Moet ik het dan compleet loslaten? Wat als het helemaal misgaat?’

Ineke: ‘Nee, er is een mooie middenpositie die je na kunt streven. En die gaat over ruimte creëren. En over ‘niet doen’.’

Als Ineke over IamNL mag praten, maakt haar hart meteen een sprongetje. IamNL is een startup voor statushouders die is ontwikkeld vanuit de filosofie van Jump Movement. Bij IamNL werken meer dan zestig asielzoekers met een verblijfsvergunning aan hun inburgering en kansen op een baan in Nederland. Terwijl ze van alles leren over de Nederlandse werkcultuur, helpen de nonnen uit Vught hen met het onder de knie krijgen van de taal. Met toetsen wordt de kennis en kunde van de statushouders naar boven gehaald en tastbaar gemaakt.

Hoe verliep die allereerste dag? Ineke: ‘Toen kwamen de statushouders binnen in een lege ruimte. Ze vroegen waar de meubels waren, waarop wij antwoordden dat we dat niet wisten. Vervolgens vroegen ze of ze de meubels op moesten halen of dat ze gebracht werden. Wij antwoordden wederom dat we geen idee hadden. Langzaam maar zeker begonnen mensen initiatief te nemen. Iemand opperde een busje, een ander bedacht dat we oranje stoelen moesten bestellen omdat de Nederlandse kleur oranje is en zo werd die lege ruimte langzaam maar zeker hun plek en hun stek. We corrigeerden niet en we namen niets van hen over: als zij de wc’s niet schoonmaakten, dan waren de wc’s niet schoon. De docenten vonden dat wij meer moesten regelen. Maar wat zou het effect daarvan zijn? Dat ze voortaan zouden afwachten totdat wij zeggen dat ze de wc’s geboend moeten worden? Dat initiatief moet uit henzelf komen.’

Ineke zette het programma samen met Marc de Jong Luneau op, maar het wordt gerund door de statushouders zelf: geheel in lijn met de Jump Movement-filosofie.

Niet-doen is soms best ingewikkeld. Zoals toen minister Koolmees bij de statushouders langs zou komen. Tot een uur voor het bezoek was er nog niets gedaan, was de ruimte een enorme bende en zat het team echt peentjes te zweten: ‘Toch bleven we trouw aan ‘niet doen’. En jawel, een half uur voor de komst van de minister vloog iedereen op om schoon te maken. Toen hij binnenstapte, zag alles er strak en stralend uit. Dat heeft me echt geleerd hoe belangrijk het is om tot het gaatje van het uiterste vertrouwen te gaan. En om nooit alsnog de handschoen op te pakken en dingen over te gaan nemen. Ze waren zo trots op zichzelf en terecht. Want ze hadden het helemaal zélf gedaan.’

‘Als een kind een blauwe brandweerauto tekent en je zegt dat het fout is, gebeurt er iets in dat kind. Maar als je zegt: ‘Oh, jij vindt tekenen leuk, zie ik!’, is dat heel anders. Dat kind gaat op den duur heus wel zien dat een brandweerauto rood is, maar dat hoef jij niet voor te kauwen. Als je dat loslaat, en mensen de kans geeft zelf te ontdekken en antwoorden te vinden, dan heb je die zelforganiserende kwaliteit te pakken. Die ruimte waarin mensen tot bloei kunnen komen.’

‘Ik schop misschien tegen zere benen, maar een consultant inhuren is niet duurzaam. Het is veel duurzamer om iemand in te huren die samen met jou in de ruimte van het ‘niet weten’ gaat zitten. Want daar zit de waarheid. Iedereen zit op zijn eigen kist met goud, maar niemand heeft door dat-ie erop zit. We denken allemaal dat we het ergens kunnen halen of dat iemand het ons wel komt brengen, maar echt duurzame antwoorden komen niet van buiten naar binnen. Nooit.’

‘Iedereen heeft een soort helpersyndroom in zich, we willen het fixen voor de ander. Terwijl we allemaal dieptepunten hebben in ons leven, dat hoort erbij. Ook ik heb wel eens de bodem van de put geraakt en er stond nog niet eens een laddertje in naar boven. Toen ben ik zelf maar mijn ladder gaan timmeren en wat denk je? Ik ben er op eigen kracht uitgeklommen en dat heeft mij zo sterk gemaakt. Dat gun ik iedereen, dat gevoel dat je het zélf kunt.’