Optimisme is een verantwoordelijkheid en concreet handelen geeft energie! Met Suze Gehem

In gesprek met Suze Gehem, oprichter van Groene Grachten en winnaar van de Duurzame Top 50

‘Als verduurzamen hier kan, dan kan het overal!’ Die woorden bleken het startschot voor Groene Grachten, het initiatief waarmee Suze Gehem alle 140.000 monumenten in Nederland wil verduurzamen. Haar compagnon in die begindagen? Wubbo Ockels, met wie ze samen in 2012 dit groene avontuur is begonnen.

Dat bleek nog best een uitdaging, om energiebesparing, duurzaamheid en circulariteit in zes eeuwenoude panden aan de Nieuwe Prinsengracht te brengen. Maar het lukte. Inmiddels is Groene Grachten expert in binnen- en buitenland, werken ze samen met invloedrijke partners én stond Suze vorig jaar bovenaan de ABN AMRO Duurzame Top 50.

Hoe zie jij jezelf als een soort natuurfenomeen of met welk dier zou jij jezelf vergelijken?

“Ik wil me helemaal niet vergelijken met een verdwijnende gletsjer. Maar ik merk wel dat juist die verbondenheid met een natuurfenomeen me heel veel kan geven. Laatst stond ik tijdens een huttentocht op een gletsjer die bijna verdwenen is. Daar word ik dan zo verdrietig van. Die eeuwigheid die het altijd leek te hebben, brokkelt gewoon langzaam af. Ik heb echt het gevoel dat we de verbinding met de natuur zijn verloren. We plaatsen onszelf erbuiten en denken dat we het allemaal kunnen controleren en uitputten. Maar als je in de natuur bent, kun je niet anders dan bescheiden worden. Die verbondenheid met natuurfenomenen is de onderliggende drijfveer bij alles wat ik doe.”

Ik ken jou als een heel energiek en enthousiast persoon en je wordt omschreven als een warme wervelwind. Geef je die verdrietige kant dan bewust even de ruimte?

“Ja, ik kan niet de hele dag stuiterend door het leven gaan, natuurlijk. Ik kan enorm veel geven, maar ik moet mezelf ook soms opladen. En dat doe ik vooral in de natuur, daar lijkt alles opeens heel simpel. Ik word ook heel bescheiden in de natuur. Dan komt er een dankbaarheid over me, een gevoel van: ‘Wat gaaf dat we op deze planeet leven’. En wat is die planeet machtig mooi. Als ik in Nederland aan het werk ben, raas ik maar door: van project naar project. Maar in de bergen laad ik op en valt dat allemaal van me af. Dan ben ik niet meer met to do-lijstjes bezig, maar alleen maar met in mijn eentje naar een top klimmen. Heerlijk, er is niets fijner dan gewoon in het nu zijn en jezelf verbonden voelen met de natuur en de natuurfenomenen om je heen.”

Zo’n 12.5 jaar geleden begon je met Groene Grachten. Hoe is dat begonnen?

“Het gaat eigenlijk nog veel verder terug. Mijn opa Edy Korthals Altes heeft zich als ambassadeur altijd ingezet voor vrede en veiligheid en linkte dat ook aan duurzaamheid. Omdat hij niet achter de wapenwedloop stond, heeft hij destijds heel abrupt zijn ambt neergelegd. Dat maakte echt indruk, dat die lieve opa van mij zo achter zijn principes stond en het goede wilde brengen op deze aarde. Later ben ik industrieel ontwerpen gaan studeren. Ik was nog jong en naïef en wilde van alles creëren, maar na een tijdje ging het me tegenstaan. Wilde ik nu echt de zoveelste telefoon ontwerpen zodat die nog sneller verkocht zou worden en nog sneller op een vuilnisbelt terecht zou komen? Toen heb ik een project gedaan in de Zuid-Afrikaanse townships met duurzaam maandverband. Weet je, je kunt van alles ontwerpen op deze planeet. Van duurzame gebouwen tot duurzaam maandverband. En ik merkte dat dát me positieve energie gaf, om mijn kennis en creativiteit in te zetten voor het goede.”

 

Vervolgens kwam je met Wubbo Ockels in contact.

“Ja, dat was heel geestig, eigenlijk. Hij kwam bij een vriendin van me over de vloer en vertelde dat hij zocht naar iemand die samen met hem grachtenpanden wilde verduurzamen. Mijn vriendin wees op mij en de volgende dag ging ik op ‘sollicitatiegesprek’. Nou, het werd een vrijdagmiddelborrel, compleet met DJ, muziek en drankjes. Wubbo vertelde me dat hij van plan was drie grachtenpanden energieneutraal te maken onder het motto: ‘Als verduurzamen hier kan, kan het overal!’ Ik hoefde er echt niet lang over na te denken. Dit was mijn pad. We zijn heel open en transparant aan de slag gegaan en hebben twee jaar lang gewerkt aan dat ene project: zes grachtenpanden achter Carre energieneutraal maken. En dat hebben we van A tot Z heel goed en grondig gedaan, van de visie tot de financiën en de technische uitvoering. Toen vonden we dat ontzettend spannend en groot met zijn tweeën. Nu werken we met vijfentwintig medewerkers aan zo’n honderdvijftig projecten, van theaters tot kerken, musea, forten en buitenplaatsen.”

Hoe creëer je dat enthousiasme bij besluitvormers? Wat doe je als de hakken in het zand gaan?

“Als je je ambitie heel stevig en transparant inzet, krijg je mensen mee. Dan denken ze: ‘Hey, beetje Mission Impossible spelen, dat is leuk!’. Je wil mensen eigenlijk vanaf het begin deelgenoot maken en daarna doorpakken. Dan kom je misschien moeilijkheden tegen, maar dan ga je het vervolgens ook samen oplossen. Mede-eigenaarschap, co-creatie en onderdeel zijn van oplossingen: ik heb nooit beseft dat dat zulke krachtige middelen zijn om mensen een proces in te trekken, maar het werkt echt zo. Het werkt ook beter dan doemdenken. Kijk, het is evident dat we keihard aan de bak moeten. Je ziet het aan de verdwijnende gletsjers, aan de cijfers uit het zoveelste IPCC-rapport en aan de planetaire grenzen waar we tegenaan staan te duwen. Maar louter negatieve verhalen helpen niet. Daarom voelde ik ook zo’n geweldige verbinding met Wubbo. Optimisme is een verantwoordelijkheid, zei hij altijd, en zo is het ook. Dat kun je een struisvogeltechniek noemen, maar ik doe alles met ontzettend veel positieve energie. En ik merk dat ik zo ook mensen meekrijg. Duurzaamheid is niet alleen nodig, het is ook leuk.”

Soms gaat het ondernemerschap even niet zo soepel, vertelde je in een eerder interview. En dat je om hulp vragen een hele uitdaging vindt, maar dat je leermeester je daarin heeft geholpen.

“Wat leuk dat je dat noemt! Dat klopt, Maurits Groen is al vanaf het allereerste uur trouwe vriend van de Groene Grachten. Toen Wubbo overleed heeft hij ook zijn rol binnen de, toen nog, stichting overgenomen. Ik stond een tijdje voor een hele moeilijke beslissing in de continuïteit van de organisatie en hij heeft me toen ontzettend goed geholpen. Ik realiseerde me nooit zo dat ik mensen nodig had die naast me wilden staan en even konden spiegelen. En soms ben je dan bijna te laat met hulp vragen, maar hij en Marjan Minnesma kwamen precies op het goede moment. Ik voelde me zo gedragen en ik voelde zoveel vertrouwen. Dat je weet dat dingen fout kunnen gaan, maar dat we samen bereid zijn het te fixen. Het is niet vaak dat er zo’n duidelijke hulpvraag opborrelt, maar ik ben blij dat we er binnen onze organisatie open voor staan. En het mooie is: als je een keer zo’n moeilijke hulpvraag hebt, worden heel veel andere hulpvragen opeens stukken makkelijker. Het geeft ruimte om van elkaar te leren en elkaar uit te nodigen voor sparren en interactie.”

Wubbo noemde ons allemaal astronauten op ruimteschip Aarde, een planeet waar we goed voor moeten zorgen. Hoe neem jij die verantwoordelijkheid op zonder dat het je misschien lamlegt?

“Ik focus me graag op concrete dingen. Systeemveranderingen, transities en disrupties vind ik vaak ongrijpbaar en ingewikkeld. Wat kan ik daar nou mee in het grote geheel? Daadkracht en gewoon dingen doen omdat ze nodig zijn, daar krijg ik energie van. Handelingsperspectief. En ik weet ook dat het niet realistisch is om alle lasten op je schouders te dragen. Ik ben ook bescheiden genoeg om te weten dat ik niet alle problemen op ga lossen. Maar ik kan wél onderdeel van de oplossing zijn, net als iedereen. En dan hoop ik maar dat het genoeg is en dat het snel genoeg gaat. Er zit zeker een enorme onrust in mij. Dat is die energie die gevoed wordt door een gevoel van urgentie. Door, door, door! We moeten echt keihard aan de bak, maar ik blijft positief. Want zo krijgen we mensen mee.”