Klimaatvriendelijke keuzes? Dan moeten we leren praten, delen en kwetsbaar zijn

Lieneke Knuyt over klimaatgesprekken en de groene transitie van PostNL

Anderhalf jaar geleden ging Lieneke Knuyt als projectmanager duurzaamheid aan de slag bij PostNL. Het sorteerwerk, de lopende banden, de eindeloze ritsen pakketten in de distributiecentra: het hyperefficiënte karakter van de processen verwondert haar nog steeds.

Tegelijkertijd zet ze zich als klimaatcoach en trainer bij Klimaatgesprekken in om mensen met elkaar in gesprek te laten gaan over klimaatverandering. Waarom? Omdat niets beter werkt dan een gesprek uit oprechte verbinding en nieuwsgierigheid naar elkaar. En dat je vanuit daar samen klimaatvriendelijk gedrag tot de norm kan maken.

In dit artikel zet ik de schijnwerpers op enkele prikkelende fragmenten uit ons gesprek. Ook lees je alles over de transitie van PostNL, het voeren van een constructief klimaatgesprek en de waarde van zelfzorg!

Vier vragen over de transitie van PostNL

Bij PostNL werkt Lieneke er keihard aan met heel PostNL om duurzame bezorging steeds verder te implementeren. De doelstellingen? In 2025 rijden bezorgbussen in vijfentwintig binnensteden uitstootvrij en in 2030 overal. Bovendien wordt er dan steeds meer energie lokaal opgewekt door de 33.000 zonnepanelen die op de platte daken van de distributiecentra liggen.

Hoe ziet uitstootvrij rijden eruit?

Op dit moment werken we met HVO100. Dat is een transitiebrandstof die gemaakt is van reststromen, zoals gebruikt frituurvet van McDonalds. Geweldig spul, want het zorgt al voor negentig procent minder CO2-uitstoot in vergelijking met diesel, maar het is niet uitstootvrij. Het enige wat werkt, is fossiele bronnen in de grond houden. Uiteindelijk willen we dus naar volledig elektrisch bezorgen toe en alle busjes opladen op groene energie via de zonnepanelen op onze distributiecentra. Afgelopen jaar hebben we al meer dan tien miljoen kilowattuur zelf opgewekt, dus dat is fantastisch.

Dat lijkt me best een overgang. Hoe neem je mensen mee in die transitie?

Klopt, het was ook spannend. Maar toen ik begon, waren er al een paar busjes die op HVO100 reden en bewezen hadden dat het werkt. En met zulke best cases wordt het makkelijker om volgende groepen in beweging te krijgen. Net zoals met ambassadeurs die willen vertellen over hun ervaringen om anderen te enthousiasmeren. Overigens hebben we ook veel zelfstandige bezorgpartners die voor ons rijden en hen stimuleren we door het geven van subsidies. Wanneer een partner een elektrische bus koopt, betaalt PostNL de meerprijs van een normale bus. We helpen hen ook met het zoeken naar locaties om te kunnen laden. En we organiseren bijeenkomsten zodat ze kennis kunnen maken met elektrisch rijden. Zo wordt de drempel om die duurzame stap te zetten steeds een stukje lager.

Hoe zijn de reacties van medewerkers?

Elke transitie draait om gedrag en psychologie. Hoe reageren mensen als er veranderingen worden doorgevoerd? Hoe maken we transities zo prettig mogelijk? En hoe zorgen we ervoor dat mensen uit zichzelf groenere keuzes gaan maken? Als sociaal psycholoog ben ik bij verschillende afdelingen en distributiecentra mee gaan lopen. Het mooie is dat bijna iedereen wel ideeën blijkt te hebben om CO2-reductie te stimuleren. Vooral als ze zien dat ze zelf ook aan knoppen kunnen draaien om de uitstoot zo laag mogelijk te houden. Ik merk ook dat pakketbezorgers of transportplanners die zich op hun werk bezighouden met uitstootvrij rijden, thuis óók groene keuzes gaan maken. Het doet dus wat met je identiteit als je duurzame stappen neemt.

Wat maakt het voor jou zo mooi om bij PostNL te werken?

Voor mij draait alles om het reduceren van CO2-uitstoot. Hoe kunnen we bestaande processen zo veranderen dat we minder uitstoten? Die transitie gaat niet zonder slag of stoot, maar bij PostNL krijgen we veel ruimte om te experimenteren en dingen uit te proberen. Op dit moment zijn we aan het bekijken hoe we zoveel mogelijk bussen kunnen opladen met de laadpalen die er nu zijn, wachtende op de laadpleinen die nog in ontwikkeling zijn. Dat is echt een uitdaging op het gebied van netcapaciteit, want we zijn natuurlijk niet de enigen die elektra willen gebruiken. Daar moet je creatief in zijn, maar ik vind het een leuke puzzel. Soms staan bussen de hele nacht aan een laadpaal terwijl ze in drie uur opgeladen zijn. Dus hoe gaan we daar slim mee om en gaan we verspilling tegen?

Hoe voer je een klimaatgesprek?

Lieneke is trainer en coach bij Klimaatgesprekken, een stichting die door verbinding klimaatvriendelijke keuzes de norm wil maken. Ze traint anderen om het groene gesprek constructief te voeren en dat doet ze tijdens eens reeks van zes workshops over duurzame thema’s: van vervoer en vakantie tot het eten dat je elke dag op je bordje legt. De drie kernpunten van een verbindend klimaatgesprek op een rijtje!

1: Deel positieve ervaringen

Tijdens onze workshops zorgen we ervoor dat de sfeer positief blijft. Dat gaat als vanzelf bij thema’s als eten, wanneer de vegan recepten over tafel vliegen. Maar bij thema’s als vakantie ligt het soms gevoeliger. Op zulke momenten is het belangrijk dat je op een positieve manier ervaringen deelt. Ben je met de trein naar Spanje geweest, bijvoorbeeld? Vertel daar dan over. Zo motiveer je elkaar tot het maken van klimaatvriendelijke keuzes. En heb je kans dat iemand de volgende keer niet denkt: ‘Goh, ik wil naar Spanje en neem automatisch het vliegtuig, want dat is nu eenmaal het snelst en het goedkoopst’.

2: Houd het bij jezelf

Het zou veel normaler moeten zijn om te praten over je klimaatzorgen. Zelf heb ik het ook lang vermeden, omdat ik geen spelbreker wilde zijn en het gesprek meteen zo zwaar werd. Maar bij Klimaatgesprekken heb ik geleerd hoe je er op een luchtige, constructieve manier over kunt praten. Als iemand vaak vliegt, zeg ik nu: ‘Wat tof dat je zoveel reizen maakt, maar zelf vlieg ik niet meer omdat ik me teveel zorgen maak over het klimaat’. En dat is de crux. Als je het bij jezelf houdt en niet met het moralistische vingertje gaat wijzen, ontstaan er mooie, verbindende gesprekken. En zul je merken dat je veel meer tot elkaar komt.

3: Maak ruimte voor guilty pleasures

Als je wilt dat mensen klimaatvriendelijke keuzes maken, dan moet er gepraat en gedeeld worden. In alle kwetsbaarheid. Er moet ook ruimte zijn om guilty pleasures of klimaatschaamte te bespreken. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld dol op de sauna, maar voelen zich schuldig over het energieverbruik. Dan geeft het lucht als je daar samen over kunt praten en er niet meteen een ton met pek en veren klaarstaat. En als iemand voor zichzelf heeft besloten dat hij eenmaal in de vier jaar een verre reis wil maken, moet hij dat durven zeggen. Niemand is perfect, dat besef alleen al maakt dat je betere gesprekken voert en elkaar meer kunt inspireren om misschien tóch andere keuzes te maken.

Jetske en Lieneke over klimaatprotesten en de massa

Jetske

Toen ik bij een bedrijf een sessie over duurzaamheid hield, kwam er een jongen naar me toe die vroeg of alles wel goed zou komen met de planeet. Ik kreeg echt een brok in mijn keel omdat ik het zo’n moeilijke vraag vond. Hij vertelde daarna ook dat zijn relatie op de klippen was gelopen omdat hij geen kinderen wilde. Dat deed me zo’n zeer, dit is dan de nieuwe, worstelende generatie. Is dat een groter probleem dan we denken?

Lieneke

Ik krijg meteen kippenvel als je dit zo vertelt. En moet ook meteen denken aan Extinction Rebellion. Die zijn zo snel zo populair geworden en bovendien gegroeid van donkergroen naar lichtgroen. Toen ik bij een protest was zag ik dat er allerlei mensen rondliepen, van artsen tot mensen zoals jij en ik. Het is zo’n enorme groep die zich zorgen maakt. Tegelijkertijd zie ik de kloof tussen klimaatprotesten en de mening van de massa. De blokkades, de soepgooiers, de sneeuwkanonnen die door werden geknipt door activisten. Mensen maken zich erg druk over de vorm, maar het gaat erom dat deze mensen van zich laten horen. Juist omdat ze zich terecht zorgen maken.

Jetske

Jammer dat de liefde voor elkaar, onze omgeving en de planeet dan niet voorop lijkt te staan.

Lieneke

Precies, die verbinding is de uitdaging. Ik kom jongeren tegen die het moeilijk vinden om tegen hun ouders te zeggen dat ze geen vlees meer willen eten. Of denk aan die jongen wiens relatie stukliep omdat hij en zijn vriendin anders over dingen dachten. We leven allemaal op dezelfde aarde en dat is onze gemene deler. En vergeet niet dat vrijwel alle mensen van de natuur houden, of ze nu vlees eten of vliegen of supergroen zijn. Dat is toch een prachtige energie om samen andere keuzes te maken?

John Legend en de waarde van zelfzorg

Voor Lieneke staat ‘Take it slow’ van John Legend symbool voor de klimaattransitie. Niet omdat ze vindt dat het allemaal langzamer moet, integendeel. Maar omdat ze bij zichzelf merkt dat ze vanuit ontspanning meer gedaan krijgt: ‘Vaak willen we meer doen, meer impact maken en nóg harder werken.

Maar het is echt oké om de klimaatcrisis soms even los te laten en een vrolijk drankje te doen met vrienden in het café. Soms heb je van die gejaagde dagen waarop je hard aan het rennen en beuken bent om van alles voor elkaar te krijgen en dan denk je: ‘Hé, maar op die heel ontspannen en rustige dag heb ik veel meer gedaan!’.

Zorg dus eerst goed voor jezelf. Pas dan kun je ook goed voor je omgeving en de planeet zorgen.’