Het bedrijfsleven transformeert tergend langzaam, dat moet sneller

Maria van der Heijden, CEO van MVO Nederland, over de NEx, vrouwen in India en groene aanjagers

Maria groeide op in het groen. Op een boerderij, waar ze meebewoog met de seizoenen en het ritme van de natuur. Nog steeds geniet ze van alles wat de natuur te bieden heeft, maar ja. Die klimaatontwrichting.

Om ervoor te zorgen dat al dat moois behouden blijft, verbond ze zich aan duurzame doelen en werd ze directeur van MVO Nederland, het grootste duurzame bedrijvennetwerk van Europa. Begin 2022 legde deze organisatie met de Nieuwe Economie Index (NEx) weer de duurzame meetlat langs het bedrijfsleven. De conclusie? We zetten weliswaar stappen, maar het gaat nog tergend langzaam.

Dat moet beter en dat moet sneller, stelt Maria. Want als het om de toekomst van de aarde gaat, past maar één motto: haastige spoed is goed!

Het is een bijzondere dag voor jou, Maria!

‘Zeker! Vanochtend presenteerden we de meest recente NEx, waarmee we de transitie naar een duurzaam bedrijfsleven en een duurzame economie meten. De NEx is het gemiddelde van de scores op de thema’s nieuwe rijkdom, echte prijzen, transparante ketens, inclusief ondernemen, duurzame energie, biodiversiteit en circulaire economie. Het is eigenlijk de tegenhanger van de AEX, die alleen naar financiële parameters kijkt. Wij kijken ook naar de impact op mens en milieu en streven naar een honderd procent klimaatneutrale, circulaire en inclusieve economie.’

En hoe staan we ervoor, was het een optimistisch beeld?

‘Niet helemaal. Onze stip op de horizon is 2025, dat is echt een kantelpunt. In dat jaar moet minimaal 20 procent van onze economie duurzaam zijn en moet er zo’n beweging op gang zijn gebracht dat er geen weg terug is. Twee jaar geleden zaten we op 12.1 procent, vorig jaar was het 14.1 procent en uit de berekeningen van vandaag blijkt dat we op 15.4 procent zitten. Met 1.3 procent is de stijging dus afgenomen afgelopen jaar. En dat is geen goed nieuws, als je kijkt naar het klimaatakkoord dat we zeven jaar geleden hebben afgesproken.

Het enige thema dat stijgt is inclusiviteit en dat komt vooral door het wettelijke vrouwenquotum. Dat doet bijna vermoeden dat je wetgeving nodig zou hebben voor alles. Natuurlijk moet de overheid werk gaan maken van natuur en duurzaamheid, maar het bedrijfsleven mag ook meer verantwoordelijkheid pakken in plaats van af te wachten of er duurzame regels komen.’

Waarom voel je die drang om je hiervoor in te zetten?

‘Voor mij is dat verantwoordelijkheidsgevoel vanzelfsprekend. Niet alleen naar het klimaat en de natuur toe, maar ook naar die andere thema’s van de NEx, zoals ongelijkheid. In 2007 richtte ik bijvoorbeeld Women on Wings op, een organisatie die op het platteland van India banen voor vrouwen creëert. Kijk, toen ik ging studeren vond ik dat geweldig, want het erf waar ik opgroeide was me te benauwd. Ik wilde de wijde wereld in en mezelf ontwikkelen. Ik heb enorm veel kansen gehad, maar dat geldt niet voor iedereen in deze wereld.

Ik realiseer me hoe geprivilegieerd ik ben met mijn achtergrond en dat besef daalde nog sterker in toen ik twintig jaar geleden voor het eerst op het Indiase platteland kwam. Daar waren geen wegen, daar waren zandweggetjes. En daar was niet veel werk, waardoor mensen migreerden naar de steden en sociale ontwrichting ontstond. Werk leidt niet alleen tot inkomen, maar ook tot zelfontplooiing en krachtig in het leven staan. We hebben tot nu toe 280.000 banen op het platteland gerealiseerd, wat fantastisch is.’

Was het een cultuurshock in India?

‘Met Women on Wings supporten we bestaande organisaties met onze businesskennis en ik heb gemerkt dat we daarmee niet alleen hen ondersteunen. Ook voor onszelf is het heel leerzaam, in een context en cultuur die heel anders zijn dan we gewend zijn. Het is daar veel meer gericht op relaties en in het moment leven. In Nederland zijn we natuurlijk sterren in het plannen en organiseren, maar geduld hebben en even stil kunnen staan is minstens zo belangrijk. Dat heb ik daar geleerd. Indiërs zijn ook ontzettend creatief. Ze hebben veel minder middelen, dus maken ze bijvoorbeeld slippers van autobanden. Alle materialen worden hergebruikt, daar kunnen wij nog wat van leren.’

Ik ben ervan overtuigd dat iedereen diep van binnen een groen en duurzaam hart heeft. Maar hoe haal je dat naar boven binnen een organisatie? Hoe organiseer jij het gesprek?

‘Dat is niet altijd makkelijk. Veel bestuurders hebben het heel druk. Dus als ze dan op een bijeenkomst bij MVO Nederland binnenrennen, en met allerlei bagage in hun hoofd zitten, is het de vraag of er wel voldoende ruimte is voor een goed gesprek over duurzaamheid. Daarom is het zo belangrijk om een goede setting te creëren en even te vertragen. Dat je begint met iets wat inspireert en mensen uit hun groef haalt, zoals kunst, cultuur of natuur. Of dat je een bioloog inhuurt die vertelt hoe je het bedrijfsterrein kunt vergroenen.

Dat laatste deden we een keertje met een groep bestuurders van een netbeheerder. Een mooie ervaring, want terwijl we door het gras liepen en hoorden hoe het bedrijf ervoor kon zorgen dat er meer vlinders en insecten kwamen, zagen we die man enthousiast worden. Want wie wil nu niet dat de natuur beter wordt? Daar voelen we allemaal wat bij. Maar dat bewust inbrengen in bedrijfsactiviteiten, dat vergt aandacht. We zitten heel erg in ons hoofd, niet in ons hart en ons gevoel. We moeten dus een laag dieper graven om mensen betrokken te maken. Even weg van die boardroom en gras onder de voeten, dus.’

Stel dat je als groene enthousiasteling alleen staat binnen je bedrijf. Wat zou je dan moeten doen?

‘Nou ja, als je een lonely the pony bent, dan is het inderdaad heel ingewikkeld. Soms zeg ik dat ook tegen mensen: ‘Wil je wel bij zo’n bedrijf blijven werken? Wil je jouw talent in blijven zetten op een plek waar het sleuren en trekken is?’. Maar tegelijkertijd is het fantastisch als je met gelijkgestemden een beweging kunt creëren. Probeer daar dus op in te zetten. Zoek mensen die er niet onwillig tegenover staan en begin met kleine, concrete acties om verduurzaming vooruit te helpen. Want praten is belangrijk, maar doen is uiteindelijk nog veel belangrijker.

Weet je, elk bedrijf heeft een enorme impact op biodiversiteit, dat is echt nog een blinde vlek. Denk maar aan de bedrijfsterreinen of aan de gevels, de energie en de materialen die gebruikt worden. Ook papierverbruik en koffiebekertjes tellen mee. Maar de kern van je organisatie blijft het belangrijkst. Wat is het product of de dienst die je levert? En welk onderdeel daarvan is gelinkt aan natuur, duurzaamheid of gelijkheid? Kijk naar het DNA van je organisatie, verbind dat aan duurzame doelen en breng duurzaamheid in je corebusiness. Daar gaat het om.’

Zie je dat jongere generaties bewuster kiezen voor duurzame bedrijven?

‘Jazeker, De jongere generatie vindt duurzaamheid ontzettend belangrijk, dus het is alleen maar slim om meer op groen in te zetten. Bij MVO Nederland hebben wij echt nul moeite om jong talent aan te trekken en dat geldt voor meer bedrijven met een verhaal. Met een niet-duurzaam bedrijf kom je binnenkort echt niet meer weg, juist omdat mensen zingeving en betekenis zo belangrijk vinden. En niet alleen de medewerkers, ook klanten en consumenten zijn een stuk bewuster geworden.

Een groen, maatschappelijk bewogen profiel doet ertoe en ik vind dat we elkaar daarin ook moeten steunen. Ik vind niets mooier dan anderen een duwtje in de rug geven en met mijn 35 jaar werkervaring en een enorm netwerk kan ik dat ook. Dus voor de mensen die dit lezen of die luisteren naar Jetskes podcast en denken: ‘Maar hoe dan?!’. Laat het me weten. Een van de grootste lessen van corona is dat we allemaal afhankelijk zijn van elkaar. Dat geldt in het groot, op globale schaal. Maar dat geldt ook in het klein, gewoon als mensen en professionals onder elkaar. We zijn met elkaar verbonden en het is onze verantwoordelijkheid om oog te hebben voor elkaar. Dus ja, ik help je graag vooruit!’

‘Soms hebben we in het Westen de neiging om alles voor anderen te bedenken. Terwijl het in India, Afrika en Zuid-Amerika heus niet aan creativiteit ontbreekt. Dan denk ik: ‘Ga daar eens naartoe en praat met de mensen, want ze hebben waarschijnlijk al lang iets bedacht dat veel slimmer is omdat het vanuit hun context kan worden toegepast. Off the grid en met nieuwe energievormen, bijvoorbeeld.’ De wereld is groter dan Nederland.’

‘Arbeid is nog steeds duur terwijl vervuiling goedkoop is. We moeten dus naar een nieuw belastingsysteem toe. En we moeten werken aan echte prijzen, met hoge en lage btw-tarieven, en ondernemers helpen door de juiste subsidies beschikbaar te stellen. Een van de grote thema’s is de exportkredietverzekering die grote bedrijven krijgen. Daarvan gaat veel naar de fossiele industrie. Als we dat kunnen omkeren, dan komt dat geld beschikbaar voor het mkb dat bezig is met een duurzame, innovatieve agenda. Dus ook richting de overheid hebben we veel te doen!’