In gesprek met Geert van der Veer, initiatiefnemer van Herenboeren

Samen met tweehonderd huishoudens land pachten en een boer in dienst nemen? Om vervolgens wekelijks je voedsel rechtstreeks van de akkers te plukken? Dat kan, als je je aansluit bij het duurzaam boeren-concept Herenboeren. Geert van der Veer kwam in 2012 met het idee, dat inmiddels is uitgegroeid tot een burgerbeweging met boerderijen door heel het land.

Niet gek, als je bedenkt dat Geert in die begindagen veel mitsen en maren langs hoorde komen. Maar zoals zo vaak met goede ideeën, wisten zijn buik en zijn gevoel sneller dan zijn hoofd wat de goede weg zou zijn. En daar durfde hij op te vertrouwen. Net als op een landbouwconcept dat mensen, natuur én economie op een verantwoorde, duurzame manier samenbrengt.

In dit artikel deel ik enkele fragmenten uit het gesprek dat ik met Geert had. Ook vertelt Geert over zijn lievelingsliedje en inspireert hij jullie met een fijn recept voor biologische spruitjesstamppot!

1. Wat houdt het concept Herenboeren precies in?

Dat is vrij eenvoudig. Zo’n tweehonderd huishoudens runnen samen met een boer een natuurgedreven boerderij. Deze mensen betalen eenmalig een inleg om zich Herenboer te mogen noemen en komen wekelijks hun oogst van de boerderij halen. De boer is in loondienst als agrarisch bedrijfsleider en produceert voor hen het voedsel. We schatten in dat ongeveer zestig procent van de boodschappenbehoefte op de boerderij vervuld kan worden. We hebben het zo gedimensioneerd dat het aanbod van fruit, groenten, aardappelen en vlees precies aansluit op de behoeften, dus we produceren niets teveel en gooien niets weg. Verder streven we ernaar dat we geen mest, zaden of dieren van buiten de boerderij binnenhalen.

2. Wat is er uniek en onderscheidend aan Herenboeren?

Er zijn meer boerderijconcepten die op duurzame aspecten drijven, maar voor ons is de community nóg belangrijker dan het eten zelf. We richten ons erg op de uitwisseling van ervaringen en kennis tussen boerderijen en op de verbinding tussen alle aangesloten Herenboeren. We willen dat mensen voelen dat ze onderdeel uitmaken van een beweging en dat is iets heel anders dan wekelijks je boodschappen doen op een boerderij. Naast dat we duurzaam eten consumeren, zijn we vooral een gemeenschap die ergens naartoe werkt. Verder zijn we hard bezig de directe democratie uit te vinden. Omdat elk lid van de gemeenschap betrokken is bij de keuzes die gemaakt worden, zijn we niet afhankelijk van een ondernemer die voor eigen risico en rekening een bedrijf runt. Wij zijn dat bedrijf zelf, met zijn allen. Het stuur ligt in handen van alle Herenboeren.

3. Welke waarden zetten jullie centraal?

Allereerst zijn we natuurgedreven. Dat betekent dat we ons zoveel mogelijk laten leiden door de natuur. Als je ecosystemen en de biologie goed observeert, vertelt de natuur je namelijk ontzettend veel over de manier waarop je het beste kunt produceren. Daarnaast zijn we sociaal en cultureel verbonden en dat heeft alles te maken met de manier waarop we ons organiseren en tot elkaar verhouden. Die directe democratie, dus. En tot slot zijn we economisch gedragen. Economie als in winst maken is geen doel op zich. Het gaat erom dat we het overschot en het tekort samen verdelen en wel op zo’n manier dat er waarden ontstaan op het gebied van natuur en landschap of op het gebied van sociale samenhang en cohesie. Die waarden zijn veel belangrijker dan geld. Uiteindelijk moeten de boerderijen goed zijn voor de bodem, het milieu, het dierenwelzijn en de ecosystemen, dat is waar het om draait.

4. Wat denk je van het reguliere landbouwsysteem?

Hans Huijbers van ZLTO heeft het mooi gezegd, dus dat kopieer ik even: ‘Een boer investeert voor drie miljoen euro, heeft gemiddeld een schuld van 1 miljoen, maakt drie ton omzet en heeft een jaarinkomen van dertigduizend euro’. Een gemiddeld bedrijf krijgt bovendien nog elfduizend euro inkomenssteun uit Brussel, dus als je die van de omzet afhaalt, verdient een boer ongeveer negentienduizend euro op een investering van drie miljoen. Als ik dat in het normale bedrijfsleven vertel, snapt niemand hoe we dit met elkaar nog in stand kunnen houden. Je moet je realiseren dat van elke euro die je in de supermarkt uitgeeft, maximaal een dubbeltje bij de boer terechtkomt. Daarom denk ik dat we de keten korter moeten maken. Dan kan er namelijk meer van die euro naar de boer toe en kunnen we van hem verlangen dat hij beter met bodem en biodiversiteit omgaat dan op dit moment mogelijk is. Ik neem het de gewone boer ook helemaal niet kwalijk, dat wil ik wel gezegd hebben.

5. Wat zijn de succesfactoren van Herenboeren?

Nou, allereerst dat we klein handelen vanuit groots denken, met een perspectiefvol verhaal dat we stevig hebben neergezet. We hebben vanaf het begin af aan uitgestraald dat het kán en dat we onze keuzes bewust en vol vertrouwen maken. Verder gaan we ervan uit dat we fouten mogen maken. We moffelen ze niet weg, maar willen ervan leren. Dat vond ik aanvankelijk best moeilijk. Ik maakte me druk om de kwaliteit van het eten en dacht dat iedereen bij de eerste tegenvaller naar de supermarkt zou rennen. Onze eerste boerderij in Boxtel bevond zich namelijk op een gangbaar landbouwperceel: als je daar met biologische productie aan de slag gaat, kun je niet verwachten dat de opbrengst direct perfect is. Wat ik heb geleerd, is dat je een sterke community nodig hebt om die eerste fase te overleven. Inmiddels is het systeem in balans en wordt de kwaliteit van het voedsel elk jaar beter, maar daar hadden we wel even tijd voor nodig. Mooi dat onze gemeenschap dat begrijpt en dat we een zelfversterkend geheel vormen. Ik vind het ook prachtig om te zien als de Herenboeren hun eten komen halen en lekker in de aarde wroeten. Dan zie je hoe belangrijk die gemeenschapszin is en dat we daar samen de weelde van plukken. Uiteindelijk produceren we niet alleen eten, maar ook geluksmomenten.

6. Wie zijn die Herenboeren eigenlijk?

Een heel divers gezelschap. Kijk, ik wil niet generaliseren, maar de bewuste, hoogopgeleide VPRO-kijkers hebben we over het algemeen snel te pakken. Maar we zetten ons ook in om de gemiddelde Nederlander te bereiken. En de Nederlander met een kleinere portemonnee. Op dit moment zijn we door de instapdrempel nog niet toegankelijk voor iedereen, maar we werken er hard aan om dit te veranderen. Zo experimenteren we met proefabonnementen en gespreid betalen zodat mensen, die het financieel minder goed hebben, makkelijker in kunnen stappen. En verder ben ik vooral trots op de Herenboeren die al met ons meedoen. Natuurlijk zaten daar in het begin veel vrienden en familieleden bij, maar inmiddels sluiten zich overal in het land mensen aan die in het concept geloven en die het verder willen brengen.

7. Heb je nog dromen of ambities voor de toekomst?

De laatste jaren ben ik vooral veel aan het regelen. Ik werk op de computer, hang aan de telefoon en ben de hele dag aan het overleggen. Dat geeft me veel energie en ik ben er trots op dat we zo ontzettend veel bereiken. Maar ik klamp me wel een beetje vast aan een toekomst waarin ik op de boerderij werk en thuiskom met zwarte nagels en modderige schoenen. Uiteindelijk wil ik gewoon met mijn handen in de grond wroeten, dat zou ik echt koesteren. De rust van een biologische, natuurinclusieve boerderij waar je tussen het groen en de in de modder rollende varkens je eigen eten produceert. Ik weet niet of dat er werkelijk van komt of dat het een verlangen is omdat ik nu zo’n drukke agenda heb. Maar op dit moment droom ik daarvan.

‘Ik leef graag vanuit mijn buik. Er is ons zo vaak verteld dat Herenboeren gedoemd zou zijn te mislukken. Als we daarnaar geluisterd hadden, was het nooit van de grond gekomen. Volg dus je gevoel en durf je kwetsbaar, open en puur op te stellen. Mediteren helpt mij enorm om te ontdekken wat ik écht voel en om daar vervolgens naartoe te bewegen. Ook ga ik veel hardlopen, dat is de ideale manier om je hoofd leeg en vrij te maken. Als je jezelf dwingt om niet na te denken, borrelen de mooiste inzichten naar boven. Ik durf volledig te vertrouwen op mijn onderbewustzijn, maar ik zorg er wel altijd voor dat ik een realistisch verhaal heb. Idealisten zijn er genoeg.’

‘Mijn lievelingsliedje? Dat is ‘Break the shell’ van India Arie, een prachtig nummer over jezelf durven zijn. We hebben allemaal keuzes te maken in het leven. Ook ik, toen ik zestien was en mijn ouders moest vertellen dat ik niet langer bij de katholieke kerk wilde horen. De reactie viel overigens reuze mee, maar ik besefte wel dat ik altijd op mezelf moest vertrouwen als ik vooruit wilde. Ik luister veel naar muziek, maar dit nummer maakt altijd veel in mij los omdat het mij aan dat gevoel herinnert. Eigenlijk zingt ze dat je pas weg kunt vliegen als je je schillen hebt afgegooid. Als je de muren afbreekt die je hebt opgeworpen om jezelf te beschermen. Pas dan kun je floreren. En dan is het niet meer belangrijk wat anderen van je vinden, dan moet je puur en oprecht durven zijn. Een mooie boodschap voor iedereen die zijn gevoel wil volgen.’

‘Als je je realiseert hoe afhankelijk je bent van alles wat om ons heen leeft, groeit en bloeit, maak je geen keuzes die je leefomgeving schaden. Maar die bewustwording komt pas écht goed op gang als je je verwondert over hoe je eten groeit. Zo’n klein zaadje dat uitgroeit tot een spruitenstronk, dat is toch prachtig? Als je denkt dat voedsel vanzelfsprekend is omdat de supermarkten vol liggen, dan hebben we nog heel wat stappen te gaan.’

Weten wat je in je lijf stopt en wat je lijf nodig heeft, daar gaat het om. Ik wil niet iedereen over een kam scheren, maar veel stadsmensen halen kant-en-klaarmaaltijden in een supermarkt, gooien ze zes minuten in een kastje van duizend watt, wachten tot ze ‘ping!’ horen en scheuren vervolgens het plastic eraf. Maar hoe groeit voedsel? Hoe oogst je het en hoe maak je het op een gezonde manier klaar? Mensen weten vaak niet eens meer hoe spruitjes groeien, dat hebben ze nog nooit gezien. Daarom een speciale tip voor jullie: de lekkerste spruitjesstamppot maak je niet alleen met de spruitjes zelf, maar ook met de roos bovenop de stronk. Meer recepten van herenboeren zijn te vinden op www.herenkeuken.nl

*Foto’s: herenboeren.nl